บทนำ

ความเป็นมาของ MBNQA                                                                                                                                                              รางวัลคุณภาพแห่งชาติมัลคอล์มบอลคริจ (Malcolm  Baldrige  National  Quality  Award : MBNQA)  เป็นรางวัลแห่งชาติที่นำแนวคิดของการบริหารคุณภาพแบบเบ็ดเสร็จ (Total Quality Management : TQM)  มาใช้เพื่อประเมินองค์การต่าง ๆ  และมอบรางวัล  ซึ่งเป็นรางวัลคุณภาพแห่งชาติในลักษณะเกี่ยวกับรางวัลเดมมิ่งของประเทศญี่ปุ่น ก่อตั้งโดยสภา  Congress ในปี 1987 โดยตั้งชื่อรางวัลเพื่อเป็นเกียรติให้กับเลขาธิการกระทรวงพาณิชย์  Mr. Malcolm Baldrige  ซึ่งเป็นผู้สนับสนุนการจัดการที่มีคุณภาพว่าเป็นกุญแจสำคัญที่จะนำพาประเทศไปสู่ความเจริญรุ่งเรืองและความแข็งแกร่งที่ยั่งยืนดูแลควบคุมโดย The U.S. Commerce Department’s National Institute of Standards and Technology (NIST)  โดยรัฐบาลของประเทศสหรัฐอเมริกาได้ตราเป็นกฎหมาย เมื่อวันที่  20  สิงหาคม  ค.ศ.1987  เพื่อมอบให้แก่องค์การที่ประสบความสำเร็จดียิ่งตามเกณฑ์ต่าง ๆ ที่ได้กำหนดไว้ในแต่ละปี (สถาบันเพิ่มผลผลิตแห่งชาติ,2545 : 13)  โดยมีเป้าหมายเพื่อส่งเสริม  ยกระดับความสามารถในการบริหารจัดการ  อันนำไปสู่การสร้างความพึงพอใจแก่ลูกค้าและเพื่อผลต่อองค์การในที่สุด  บทบาทที่สำคัญของ MBNQA  มีอยู่  3  ประการคือ                                               
1.  ช่วยปรับปรุงวิธีการดำเนินการความสามารถและผลการดำเนินการให้เป็นที่ยอมรับ  โดยเฉพาะอย่างยิ่งจะทำให้เกิดการพัฒนาอย่างเป็นรูปธรรมที่แท้จริง                                                                                                                                          
2.  กระตุ้นให้มีการสื่อสารและแลกเปลี่ยนข้อมูลเกี่ยวกับวิธีการปฏิบัติสู่ความเป็นเลิศระหว่างองค์การต่าง ๆ              
3.  เป็นเครื่องมือที่สามารถนำมาใช้ในการจัดการผลการดำเนินการขององค์การ  รวมทั้งใช้เป็นแนวทางในการวางแผนและเพิ่มโอกาสในการเรียนรู้
จุดประสงค์
1.  เพื่อยกย่องบริษัทในสหรัฐอเมริกา  สำหรับความสำเร็จในด้านคุณภาพและการดำเนินการทางธุรกิจ                      
2.  เพื่อเพิ่มความตื่นตัวเกี่ยวกับความสำคัญของคุณภาพและการดำเนินการที่ดีเลิศ  ให้เป็นข้อได้เปรียบทางการแข่งขัน

วิสัยทัศน์                                                                                                                                                                                              “รางวัลคุณภาพแห่งชาติเป็นรางวัลอันทรงเกียรติซึ่งได้รับการยอมรับอย่างกว้างขวาง เป็นเครื่องหมายแสดงถึงความเป็นเลิศในการบริหารจัดการขององค์กร ที่ทัดเทียมระดับมาตรฐานโลก”

วัตถุประสงค์                                                                                                                                                                    
1.  สนับสนุนการนำแนวทางรางวัลคุณภาพแห่งชาติไปใช้ในการปรับปรุงความสามารถในการแข่งขัน                           
2.  ประกาศเกียรติคุณให้กับองค์กรที่ประสบผลสำเร็จในระดับมาตรฐานโลก                                                                     
3.  กระตุ้นให้มีการเรียนรู้และแลกเปลี่ยนวิธีปฏิบัติที่เป็นเลิศ                                                                                                 
4.  แสดงให้นานาชาติเห็นถึงความมุ่งมั่นในการยกระดับมาตรฐานความเป็นเลิศในการบริหารจัดการ
ประเภทของรางวัล
1.  การผลิต (Manufacturing)
2.  การบริการ (Service) 
3.  ธุรกิจขนาดเล็ก (Small Business)
4.  การฝึกฝนอบรม (Education)
5.  การดูแลด้านสุขภาพ (Health Care)
ประเด็นสำคัญในการพิจารณาเกณฑ์ความเป็นเลิศ  7 ด้าน

           สำหรับประเด็นสำคัญในการพิจารณาเกณฑ์ความเป็นเลิศหรือองค์ประกอบหลักในการตรวจสอบความเป็นเลิศในการดำเนินงานด้านการศึกษา  ประกอบด้วยองค์ประกอบย่อย  7  ด้าน  ดังนี้                                                                 
1.  ภาวะผู้นำ (Leadership)                                                                                                                                             
2.  การวางแผนกลยุทธ์  (Strategic  Planning)                                                                                                          
3.  การให้ความสำคัญกับลูกค้าผู้มีส่วนได้ส่วนเสียและตลาด (Student, Stakeholder and  Market  Focus) 
4.  สารสนเทศและการวิเคราะห์ (Information  and  Analysis)                                                                                             
5.  การให้ความสำคัญแก่บุคคลและหน่วยงานย่อย (Faculty  and  Staff  Focus)                                                     
6.  การบริหารกระบวนการ (Process  Management)                                                                                                                   
7.  ผลการดำเนินงาน (Organizational  Performance  Result)
สำหรับความสัมพันธ์ขององค์ประกอบทั้ง  7  ด้านแสดงตามรูปที่  2  ข้างล่างนี้

รูปที่  1  แสดงความสัมพันธ์ขององค์ประกอบทั้ง  7  ด้าน

                1.  ภาวะผู้นำ  หมายถึง  การตรวจสอบว่าผู้นำระดับสูงใช้วิธีการในการกำหนดค่านิยม  ทิศทางและความคาดหวังในการดำเนินงาน  รวมทั้งการแสดงความรับผิดชอบต่อสาธารณะและการสนับสนุนชุมชน  โดยพิจารณาใน  2  ประเด็นหลักคือ                                                                                                                                                                       
1.1  ภาวะผู้นำขององค์กร  หมายถึง  วิธีการที่ผู้นำระดับสูงใช้ในการกำหนดทิศทางและทบทวนผลการปฏิบัติงานขององค์กรหรือสถานศึกษา                                                                                                                                               
1.2  ความรับผิดชอบต่อสาธารณะ  หมายถึง  วิธีการที่องค์กรหรือสถานศึกษาแสดงความรับผิดชอบต่อสาธารณะและการเป็นสมาชิกที่ดีของสังคม                                                                                                                                       
2.  การวางแผนกลยุทธ์  หมายถึง  การตรวจสอบถึงกระบวนการในการพัฒนาและการเลือกจุดประสงค์เชิงกลยุทธ์และแผนปฏิบัติการ  รวมทั้งวัดความก้าวหน้าด้วยโดยพิจารณาจาก  2  ประเด็นหลัก  คือ                                           
2.1  การพัฒนากลยุทธ์  หมายถึง  วิธีการกำหนดกลยุทธ์ขององค์กร  รวมทั้งระบุความต้องการของผู้ที่เกี่ยวข้องและการเพิ่มสมรรถนะในการแข่งขันด้วย                                                                                                                           
2.2  การปรับใช้กลยุทธ์  หมายถึง  วิธีการที่องค์กรแปลงกลยุทธ์สู่แบบปฏิบัติการ  รวมทั้งการสรุปตัวบ่งชี้การดำเนินงานในปัจจุบัน และการคาดการณ์ในอนาคต                                                                                                                            
3.  การให้ความสำคัญกับนักเรียนหรือลูกค้าผู้มีส่วนได้ส่วนเสียและตลาด   หมายถึง   การตรวจสอบวิธีการที่องค์กรใช้ในการระบุข้อกำหนด   ความคาดหวังและความรับผิดชอบของนักเรียนหรือลูกค้าและตลาด   รวมทั้งวิธีการที่ใช้ในการระบุข้อสัมพันธ์และการตอบสนองผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย   ตลอดจนการจัดบริหารที่เป็นเลิศ  โดยพิจารณาใน  2  ประเด็นสำคัญ คือ                                                                                                                                                                 
3.1  ความรู้ด้านความต้องการและความคาดหวังของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียและตลาด  หมายถึง  วิธีการค้นหาข้อมูลเกี่ยวกับกลุ่มเป้าหมายและการนำข้อมูลมาใช้ประโยชน์เพื่อการจัดการศึกษา                                                                
3.2  ความสัมพันธ์และความพึงพอใจของผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย  หมายถึง  วิธีการที่ใช้ในการสร้างความสัมพันธ์  ความพึงพอใจแก่ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียรวมทั้งวิธีการระบุความพึงพอใจด้วย                                                          
4.  สารสนเทศและการวิเคราะห์  หมายถึง  การตรวจสอบการจัดการสารสนเทศและระบบในการจัดสมรรถนะ  (Competency)  การดำเนินงานขององค์กรหรือสถานศึกษา  รวมทั้งวิธีการที่ใช้ในการวิเคราะห์ข้อมูลและสารสนเทศ  โดยพิจารณา  2  ประเด็นสำคัญ  คือ                                                                                                                        
4.1  การจัดและวิเคราะห์การปฏิบัติงาน  หมายถึง  วิธีการที่ใช้ในการวัด  วิเคราะห์  เปรียบเทียบและปรับปรุงการปฏิบัติงาน                                                                                                                                                                                    
4.2  การจัดการสารสนเทศ  หมายถึง  วิธีการที่ใช้ในการจัดให้มีข้อมูลและสารสนเทศที่มีคุณภาพ  และสะดวกต่อการใช้งาน                                                                                                                                                                
5.  การให้ความสำคัญกับบุคลากรและหน่วยงานย่อย  หมายถึง  การตรวจสอบวิธีการที่องค์กรใช้ในการจูงใจและทำให้บุคลากรพัฒนาและใช้ศักยภาพเต็มที่ในการทำงานรวมทั้งวิธีการสร้างเสริม  ซึ่งสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการเติบโตของบุคลากรและหน่วยงานย่อย  โดยพิจารณาใน  3  ประเด็นสำคัญ  คือ                                                                         
5.1  ระบบงาน  หมายถึง  วิธีการเกี่ยวกับงาน  ค่าตอบแทน  ความก้าวหน้า  การจูงใจและการทำให้เกิดความสำเร็จที่สูงขึ้นของการปฏิบัติงานของบุคลากร                                                                                                                              
5.2  การศึกษา  อบรม  การพัฒนาบุคลกรและหน่วยงาน  หมายถึง  วิธีการศึกษา  อบรมที่สนับสนุนให้บรรลุวัตถุประสงค์  รวมทั้งการสร้างความรู้  ทักษะและความสามารถในการทำงาน                                                                   
5.3  ความเป็นอยู่ที่ดีและความพึงพอใจของบุคลากรและหน่วยงาน  หมายถึง  วิธีการที่ใช้ในการดูแลสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการทำงาน  ความเป็นอยู่และความพึงพอใจของบุคลากร                                                                          
6.  การบริหารกระบวนการ  หมายถึง  การตรวจสอบประเด็นสำคัญของการบริหารกระบวนการขององค์กรหรือสถานศึกษาตั้งแต่การออกแบบและการจัดการศึกษาที่เน้นการเรียนและการบริหารนักเรียน  และกระบวนการสนับสนุน  โดยพิจารณาในทุกกระบวนการและทุกหน่วยงานย่อยโดยพิจารณาใน  3  ประเด็นหลัก  คือ               
6.1  กระบวนการออกแบบ และจัดการศึกษา  หมายถึง  วิธีการจัดกระบวนการหลักในการออกแบบและจัดการศึกษา                                                                                                                                                                                                                   
6.2  การบริการนักเรียน  หมายถึง  วิธีการจัดการที่ใช้ในการบริหารนักเรียนหรือลูกค้า                                        
6.3  กระบวนการสนับสนุน  หมายถึง  วิธีการจัดการกระบวนการหลักที่สนับสนุนการปฏิบัติงานประจำวันตามหน้าที่ของหน่วยงานทางการศึกษาและบุคลากรของหน่วยงาน                                                                            
7.  ผลการดำเนินงาน  หมายถึง  การตรวจสอบผลการดำเนินงานขององค์กรและระดับการปฏิบัติงาน  เมื่อเทียบกับคู่แข่งหรือหน่วยงานต่าง ๆ  ที่สามารถเทียบเคียงกันได้อย่างเหมาะสมโดยพิจารณาใน  5 ประเด็นสำคัญ  คือ                                                                                                                                                                                                                               
7.1  ผลการเรียนรู้ของนักเรียน  หมายถึง  สรุปผลการเรียนรู้ของนักเรียน  จำแนกข้อมูลตามกลุ่มนักเรียนและตลาดหรือด้านอื่น ๆ ที่เหมาะสม  รวมทั้งการเปรียบเทียบข้อมูลกับคู่แข่งหรือหน่วยงานต่าง ๆ ที่จำเป็น                   
7.2  ผลด้านการให้ความสำคัญกับนักเรียนและผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย  หมายถึง  การสรุปผลงานด้านการให้ความสำคัญกับนักเรียนและผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย  รวมทั้งความพึงพอใจจำแนกตามกลุ่มและตลาดหรือด้านที่เหมาะสม  รวมทั้งการเปรียบเทียบข้อมูลที่เหมาะสมด้วย                                                                                                           
7.3  ผลงานด้านงบประมาณการเงินและตลาด  หมายถึง  การสรุปผลงานด้านงบประมาณการเงินและตลาด  จำแนกตามกลุ่มที่เหมาะสม  รวมทั้งการเปรียบเทียบข้อมูลที่เหมาะสมด้วย                                                                                           
7.4  ผลงานด้านบุคลากรและหน่วยงานย่อย  หมายถึง  สรุปผลงานด้านบุคลากรและหน่วยงานย่อย  รวมถึงความเป็นอยู่  ความพึงพอใจ  การพัฒนาและสมรรถนะของระบบงาน  จำแนกผลงานดังกล่าวเพื่อแสดงให้เห็นกำลังคน  ชนิดและประเภทของบุคลากรหรือในด้านที่เหมาะสม  รวมทั้งการเปรียบเทียบข้อมูลที่เหมาะสมด้วย                   
7.5  ประสิทธิผลขององค์กร  หมายถึง   สรุปผลการดำเนินงานที่ทำให้มีโอกาสเพิ่มการเรียนรู้และความมีประสิทธิผล  รวมทั้งการเปรียบเทียบข้อมูลที่เหมาะสมด้วย